LÁ THƯ MỤC VỤ
Ngày 5 tháng 12 vừa qua, tôi mất một vị thầy, một người bạn tù và một vị Huynh Trưởng vừa khả kính lại vừa khả ái, đó là Cha Giuse Tiến Lộc, một linh mục Dòng Chúa Cứu Thế. Tôi rất khâm phục cha Lộc vì tôi nhìn thấy nơi cha một vị tư tế của Chúa và nhất là một người con thực sự của Chúa. Vì cả cuộc đời – đặc biệt là giai đoạn ở trong tù – cha Lộc đã yêu thương hết mọi người, đối xử với mọi người như anh em ruột thịt của cha, nhất là cha yêu thương cả những người thù ghét và rình mò hãm hại cha. Nhiều lần cha bị phạt, bị kỷ luật do những báo cáo của những tên ‘chó săn’ trong buồng giam, thế mà tôi thấy cha vẫn yêu thương những ‘tên ác ôn’ ấy như không có chuyện gì xảy ra. Lương tâm cha Lộc vẫn trong sáng và bình an trong sự nhân ái.
Trong dân gian thường nghe nói “Có đi có lại mới toại lòng nhau”, hoặc “Hòn đất ném đi, hòn chì ném lại”. Những câu trên trong văn hóa Việt Nam hàm chứa tính chất sòng phẳng trong các quan hệ xã hội. Thông thường, chúng ta thích những ai thích mình và ghét những kẻ nào ghét mình. Đó là khuynh hướng tự nhiên, nhưng trong Tin Mừng hôm nay, Chúa Giêsu lại mời gọi chúng ta đi một bước xa hơn : yêu thương kẻ thù. Luật Mai-Sen về việc “Mắt đền mắt, răng đền răng” cũng mang tính sòng phẳng. Thoạt nghe qua, luật này xem ra rất công bình, vì nó giữ người ta lại trong mức độ trả thù vừa phải, để khỏi lạm dụng bạo lực mà hành động quá trớn. Tuy nhiên, thứ công bình như vậy rất ư là tàn nhẫn, tiêu cực và lạnh lùng. Nó không phản ảnh bản chất và ý nghĩa sâu xa của con người, vốn là hình ảnh của Thiên Chúa, tức là bản chất yêu thương.
Chúa Giêsu kêu gọi các môn đệ và những ai nghe theo Ngài hãy yêu cả kẻ thù của mình. Lý do để yêu kẻ thù là vì Thiên Chúa yêu thương hết mọi người, cả người tốt lẫn người xấu. Khi chúng ta gọi Thiên Chúa là Cha, thì tức khắc chúng ta phải nhìn nhận hết mọi người là anh chị em của chúng ta, vì hết thảy họ đều là con cái của Thiên Chúa. Chính vì vậy, chúng ta được kêu gọi để yêu mến kẻ thù, bởi kẻ thù cũng là anh chị em của chúng ta trong đại gia đình của Thiên Chúa. Chính Chúa Giêsu khẳng định là phải có lòng yêu mến cả kẻ thù, thì lúc ấy chúng ta mới thực sự là con cái của Thiên Chúa. Cái tiêu chuẩn này quá rõ, không ai nói khác dược.
Khi nói đến ‘Yêu kẻ thù’, tôi tin rằng Chúa Giêsu không bảo chúng ta phải có mức độ ‘cảm xúc nồng nàn’ như đối với người thân trong gia đình hoặc bạn bè thân thiết. Chữ tình yêu ở đây phải hiểu là thứ tình cảm đặt căn bản trên ý muốn điều thiện cho người khác. Chúng ta được Chúa kêu gọi để nghĩ tốt, nói tốt và làm tốt cho hết mọi người. Khi tha nhân gặp điều bất trắc và cần sự giúp đỡ của chúng ta, thì dù họ thế nào chăng nữa, chúng ta cũng phải giúp đỡ theo khả năng và hoàn cảnh của mình. Có nghĩa là không được làm ngơ !
Việc thực hành lời mời gọi yêu thương kẻ thù của Chúa Giêsu, tôi tin rằng (vì dựa trên kinh nghiệm bản thân) không phải lúc nào cũng dễ áp dụng. Có những hoàn cảnh tế nhị, nhạy cảm khiến chúng ta do dự, đắn đo và nhiều lúc không dám thực thi. Tuy nhiên, khi chúng ta thấm nhuần lời Chúa dạy và có tâm hồn yêu thương, có lòng mong muốn điều tốt cho tha nhân, thì chắc chắn chúng ta cũng có thể tìm ra cách thức thực hiện điều Chúa mời gọi. Vấn đề là hãy thành thật xét lại lương tâm xem mình có thật sự là con cái của Chúa không.
Chúng ta cũng có thể lý luận rằng – vì chúng ta là con người mang thân phận bị nhiều giới hạn – nên chúng ta không thể hoàn thiện như Thiên Chúa được. Đúng như vậy, vì thật ra, lời kêu gọi của Chúa Giêsu không bắt buộc chúng ta phải làm giống hệt như Thiên Chúa làm. Tôi tin rằng Chúa Giêsu chỉ mong muốn các môn đệ của Ngài trở nên hoàn thiện theo cách thế, theo khả năng và theo hoàn cảnh riêng của từng người. Điều căn bản là mỗi người luôn có ý hướng hoàn thiện và cố gắng hết sức mình để xứng đáng là con cái của Chúa. Tinh hoa trong giáo huấn của Chúa Giêsu là trình bày sự thiện, chứ không như các luật lệ thường có khuynh hướng nhằm ngăn chận và giới hạn sự dữ. Khi con người nhắm vào sự thiện và cố gắng xây dựng những gì tốt lành trong thế giới, thì bộ mặt của trái đất này dần dà được thay đổi để càng ngày càng tốt lành hơn. Nên nhớ rằng Thiên Chúa là Đấng hoàn thiện và Chúa Con luôn luôn mời gọi “Anh em hãy trở nên hoàn thiện như Cha của anh em ở trên trời là Đấng hoàn thiện” ( Mt 5 : 48)
Chắc chắn một điều là nếu chúng ta cố gắng thực hành lời Chúa mời gọi ‘yêu kẻ thù’, cuộc sống của mỗi người sẽ bình an hơn, dễ mến hơn và hạnh phúc hơn. Thiên đàng không còn ở đâu xa xôi mà sẽ khởi hiện như ánh bình minh rạng ngời ngay bây giờ và tại chính nơi đây. Đã biết như vậy mà sao chúng ta vẫn còn luyến tiếc ‘hỏa ngục’ là thế nào ? Sở dĩ tôi nói như vậy là vì tôi biết vẫn có người còn cố tình giữ lòng thù ghét mặc dù bề ngoài rất ư đạo đức thánh thiện. Họ đối diện với lương tâm thế nào tôi không biết. Lm Phạm Quang Hồng.